Twee boze of ruziënde mensen voor je die samen iets te regelen hebben: ex-partners, familieleden, of compagnons. Veel hulpverleners gaan dit soort cliënten liever uit de weg. Begrijpelijk. De hoeveelheid stress die boze en ruziënde mensen met zich mee brengen is niet prettig.
Mediation of therapie?
Een mediator kan ruziënde partijen kalmeren, en de communicatie tussen hen in goede banen leiden zodat gezocht kan worden naar een oplossing. Dat kan volstaan. Maar wat als mensen in de toekomst met elkaar te maken houden? Bijvoorbeeld omdat ze samen kinderen hebben, familie van elkaar zijn, zakelijke belangen delen, en ga zo maar door. Dan volstaat mediation niet. Dit ene conflict is dan wel bijgelegd, maar alleen omdat er een mediator bij was. Vaak is er weinig wezenlijks veranderd in de onderlinge relatie. Er hoeft maar iets te gebeuren of de bom ontploft weer. Spanningen zijn nooit echt weggeweest. Nu kan het heel functioneel zijn om af en toe boos te zijn op iemand. Maar boos blijven is dat niet. De omgang blijft dan veel stress oproepen, waar ook andere mensen (zeker kinderen) onder kunnen lijden. Om het gevecht werkelijk te staken is er meer nodig en therapie kan daarbij helpen.
Vechten stoppen van binnenuit
Willen strijdende partijen het gevecht werkelijk staken en weer constructief met elkaar omgaan, dan vraagt dat bij beide een innerlijke verandering. Laat daar nu net het probleem liggen. Boze en vechtende mensen zijn niet gericht op hun innerlijk. Ze hebben juist een externe focus: de ander (ex-partner, werkgever, compagnon, etc) heeft ‘het’ gedaan, dat is de slechterik en die moet veranderen. Men staat amper stil bij het eigen aandeel. Illustratief zijn exen in een vechtscheiding. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat exen in een vechtscheiding veel meer boosheid, walging, minachting en woede ervaren jegens hun ex dan exen in de ‘gemiddelde’ scheiding. Men ervaart, in andere woorden, veel ‘harde’ emoties. Dat zijn emoties die op de ander gericht zijn en die ervoor zorgen dat je, doorgaans uit zelfbescherming, de ander afstoot. Daar komt bij dat exen in een vechtscheiding zich juist minder schuldig voelen, en minder verdrietig zijn. Laten dat nu juist zogenaamde ‘zachte’ emoties zijn die met jezelf te maken hebben en die een stuk zelfinzicht en kwetsbaarheid weerspiegelen.
Vicieuze cirkel
Door het uiten van harde emoties houden mensen elkaar gevangen in een externe focus: harde emoties van de één roepen harde emoties op bij de ander, of vermijding wat vaak nog meer olie op het vuur gooit. Er ontstaat een vicieuze cirkel. Nog het meest vervelende is dat vechtende partijen op die manier nooit aan rouwen toekomen. Want, achter die harde emoties zitten pijn en zachte emoties. Maar die voelen mensen niet omdat ze hun aandacht naar buiten richten. Het gevolg is dat mensen hun pijn niet verwerken en, net zoals de boosheid, met zich mee blijven slepen.
Focus ombuigen
De hulpverlener heeft de uitdaging om vechtende partijen te helpen hun externe focus om te buigen naar een interne. Samen met mijn collega Filippina van der Heide schreef ik een boek over hoe je dat kan doen: ‘Complexe scheiding: interventie uit derde generatie cognitieve gedragstherapie’. Zo bespreken we hoe je als therapeut harde emoties kan ombuigen naar zachte. Ook al kan dat voor mensen een pijnlijk proces zijn, je doet ze er een groot plezier mee. Ze kunnen hun pijn gaan verwerken. Durven mensen zichzelf (eindelijk) onder ogen te komen dan zien ze vaak ook beter hun eigen aandeel in de situatie. Erkenning van het eigen aandeel maakt persoonlijke groei mogelijk en maakt mensen milder richting de ander. Ook bespreken we technieken die mensen helpen minder reactief te worden: ook als de ander toch weer iets lulligs zegt, kan je kalm reageren. Dat maakt het mogelijk om te breken met oude communicatiepatronen. Pas als mensen zelf sterker zijn geworden – ze laten zich niet zomaar meer op de kast jagen, en kunnen kalm verwoorden wat ze willen en waar ze behoefte aan hebben – is een constructieve dialoog met elkaar weer mogelijk. De technieken die we in ons boek beschrijven zijn gebaseerd op Acceptance and Commitment Therapy en de Integrative Behavioral Couple Therapy, prachtige, moderne en evidence-based therapievormen. Ik wil iedereen aanmoedigen hiermee te experimenteren,
Meer lezen?
Dijkstra, P. & Van der Heide, F. (2023). Complexe scheidingen: interventie uit derde generatie cognitieve gedragstherapie. Berghauser Pont.
Mensen gaan graag om met anderen die op hen lijken, mensen die ongeveer hetzelfde willen en denken als zijzelf, en met een vergelijkbare achtergrond, aantrekkelijkheid en interesses. Dat geldt niet alleen voor vrienden maar ook voor partners. Dit principe heet het ‘similarity-attraction’-effect, en dit effect is al aangetoond in vele wetenschappelijke studies.
Opposites attract
Waar komt dan toch het idee vandaag dat tegenpolen aantrekken? Is dat dan onzin? Nee, dat is het zeker niet. Laten we eerst vaststellen wat tegenpolen zijn: mensen die op verschillende eigenschappen of gebieden flink van elkaar verschillen. Iemand die heel anders is dan jij kan waanzinnig aantrekkelijk zijn, mede door de positieve spanning en het mysterie die deze verschillen met zich meebrengen. Een tegenpool geeft nieuwe ervaringen, en biedt avontuur op emotioneel, intellectueel, praktisch en/of seksueel gebied. Dat maakt ze juist zo aantrekkelijk. Uit onderzoek weten we echter ook dat een relatie met een tegenpool na een tijdje vaak verandert. De verschillen die eerst zo aantrekkelijk waren, wennen en roepen na verloop van tijd vaak ergernissen op. Daardoor houden mensen het op termijn vaak langer uit met iemand die op hen lijkt. Want, een partner die op je lijkt brengt grote voordelen met zich mee, ook op lange termijn. Je herkent jezelf in je partner, je voelt je sneller begrepen en dat voelt veilig en vertrouwd. Gelijkenissen bevestigen dat het goed is hoe jij bent. Verschillen tussen partners, bijvoorbeeld in behoeftes of mening, kunnen daarentegen zorgen voor onrust en twijfel zaaien. Mensen voelen zich niet begrepen, gekwetst of afgewezen, ook al bedoeld hun partner dat helemaal niet zo. Maar zegt je partner tegen je ‘Dat ben ik helemáááál niet met je eens’, ‘Hoe kom je dáár nou bij?’ of ‘Van wat je nu zegt snap ik echt niks’ dan steekt dat toch even. Het kan even onveilig voelen in de relatie met alle stres van dien. En met die gevoelens van onveiligheid kunnen mensen niet altijd goed dealen. Voor je het weet is er ruzie, een vervelend conflict of ontstaan er spanningen. Liever zijn we het dus steeds met elkaar eens.
Onveiligheid hoort erbij
De realiteit is echter dat je gelijke niet bestaat. Elk mens is uniek, zelfs eeneiige tweelingzussen of – broers zijn dat. Het gevolg is dat enige mate van onveiligheid inherent is aan elke relatie. In elke relatie zitten kleine of grote tegenpolen, soms op een paar gebieden soms op veel. Hoe groter de verschillen hoe groter de uitdaging. Want, verschillen vormen nu eenmaal wel een gedoe. Je moet er samen op een gezonde manier uitkomen. Het probleem ligt dan ook niet zozeer in de verschillen tussen partners zelf maar in hoe ze ermee omgaan. Omdat mensen de gevoelens van onveiligheid die gepaard gaan met verschillen lastig vinden, proberen ze vaak de verschillen weg te poetsen. Ze passen zich bijvoorbeeld onevenredig aan en cijferen zichzelf weg, bekritiseren hun partner of drukken hun zin door. Maar dat werkt juist averechts. Een of beide partners voelen zich niet gehoord en dat zorgt voor veel onvrede. Op termijn trekken partners dit vaak niet.
IBCT
In Integrative Behavioral Couple Therapy (IBCT) help je als relatietherapeut partners beter omgaan met onderlinge verschillen. Je helpt ze de gevoelens van onveiligheid die nu eenmaal gepaard gaan met verschillen beter te verdragen en er beter over communiceren. In plaats van verschillen weg te poetsen, help je partners verschillen omarmen en erdoor groeien. Want, mogen verschillen er zijn (‘agree to disagree’) dan kan samen gezocht worden naar oplossingen of compromissen die aan beider partners recht doen en die anders nooit gevonden zouden zijn. Zo leren partners, uit liefde voor elkaar, het beste uit zichzelf en hun relatie halen. IBCT behoort wetenschappelijk gezien tot een van de beste onderzochte vormen van relatietherapie. IBCT is gebaseerd op het moderne gedachtengoed van de derde generatie cognitieve gedragstherapie en geeft de relatietherapeut een duidelijke richtlijn voor handelen. Ik werk er zelf al jaren mee en ben zo gelukkig dat ik anderen hierin mag trainen en ook daarvan de prachtige opbrengsten zie.
